วันจันทร์ที่ 17 - 28 ส.ค. พ.ศ. 2563

หน่วยการเรียนรู้ที่ 1 สังเกตสู่สร้างสรรค์

เรื่อง สร้างความสวยด้วยสี

สาระสำคัญ

สีเป็นสิ่งที่สำคัญสามารถระบายให้ภาพมีความเหมือนจริงหรือสดใสเกินจริง ด้วยการใช้เทคนิคการใช้สีต่างๆ เช่น สีเทียน สีไม้ สีน้ำ สีโปสเตอร์ เป็นต้น

กระบวนการจัดการเรียนรู้

นักเรียนทราบหรือไม่ว่าภาพที่นักเรียนเห็นเป็นภาพที่เกิดจากการใช้สีประเภทใด

ซึ่งสีแต่ละชนิดจะให้ความรู้สึกและพื้นผิวที่ต่างกัน สีไม้เมื่อระบายแล้วจะเห็นเป็นลายเส้นที่สวยงาม สีน้ำให้ความชุ่มฉ่ำและลีลาของรอยพู่กันในการปาดสีในขณะที่สีเทียนให้ความรู้สึกที่สว่างสดใน เมื่อระบายสีลงไปในภาพจะเห็นพื้นผิวที่ชัดเจน ส่วนสีโปสเตอร์จะมีเนื้อสีที่เข้มข้นนุ่มนวลแต่หนักแน่น เป็นต้น

ประเภทของสีที่นักเรียนจะได้เรียนรู้มีดังต่อไปนี้

ลักษณะของสี ประเภท สีไม้

เป็นสีผงละเอียด ผสมกับขี้ผึ้งหรือไขสัตว์ นำมาอัดให้เป็นแท่งอยู่ในลักษณะของดินสอ เพื่อให้เหมาะสำหรับเด็ก ๆ ใช้งาน มีลักษณะคล้ายกับสีชอล์ค แต่เป็นสีที่มีราคาถูก เนื่องจากมีส่วนผสม อื่น ๆ ปะปนอยู่มาก มีเนื้อสีน้อยกว่า ปัจจุบันมีการพัฒนาให้สามารถละลายน้ำ หรือน้ำมันได้ โดยเมื่อใช้ ดินสอสีระบายสีแล้วนำพู่กันจุ่มน้ำมาระบายต่อ ทำให้มีลักษณะคล้ายกับภาพสีน้ำ ( Aquarelle ) บางชนิด สามารถละลายได้ในน้ำมัน ซึ่งทำให้กันน้ำได้

สีดินสอ แบ่งออกเป็น 2 ชนิด ดังนี้

1. ชนิดที่ระบายน้ำไม่ได้ เป็นสีดินสอที่มีลักษณะไส้เหมือนดินสอดำโดยทั่วไป ต่างกันที่ไส้เป็นสีต่างๆ เท่านั้นเมื่อนำพู่กันจุ่มน้ำมาละลายที่ไส้ สีจะไม่ละลายออกมา วิธีการใช้จึงนำมาขีดเขียนสีที่ต้องการลงไปในชิ้นงานโดยตรง

2. ชนิดที่ระบายน้ำได้ เป็นดินสอสีที่ผลิตขึ้นให้มีลักษณะพิเศษกว่าดินสอสีชนิดแรก คือสามารถนำพู่กันจุ่มน้ำมาละลายสีที่ไส้ดินสอให้ติดออกมาแล้วนำไประบายภาพได้ หรือเมื่อเขียนสีลงไปบนภาพแล้วสามารถนำพู่กันจุ่มน้ำมาระบายสีที่เขียนลงไปบนภาพแล้วได้อีกด้วย ภาพที่ได้จะเหมือนภาพระบายด้วยสีน้ำ

การระบายสีไม้

สีไม้เป็นสีพื้นฐานที่ใช้ฝึกวาดรูป และใช้กันอย่างแพร่หลายเนื่องจาก
- สามารถควบคุมพื้นที่ในการระบายได้ดีกว่า สีเทียน สีชอร์ก สีน้ำประเภทต่างๆ

- ไม่ต้องใช้อุปกรณ์เสริมเช่นเดียวกับสีน้ำ
- พกพาสะดวก

เทคนิคการระบายสีไม้

1.เหลาปลายดินสอให้แหลมดินสอสีไม้ที่แหลมจะช่วยให้เป็นเส้นควบคุมการระบายได้แสดงเอกลักษณ์ของสีไม้ ภาพคม พกที่เหลาดินสอพร้อมกับการเปลี่ยนด้านของการขีดเส้นต่อไปฝึกฝนให้เป็นความเคยชิน

2.ระบายให้เป็นเส้นไว้ก่อนในครั้งแรก ส่วนใหญ่ เรา จะระบายสีไม้ให้เต็มเนื้อกระดาษตั้งแต่ครั้งแรกจนภาพโดยรวมดูเหมือนผลไม้ช้ำโดยเหลือพื้นที่ของกระดาษช่วยให้ภาพมีมิติมากกว่าการระบายให้ทึบทั้งหมด และยังช่วยให้เหลือพื้นที่กระดาษสีขาวในการจะระบายสีครั้งต่อๆ ไป เพื่อแก้ไขความไม่สม่ำเสมอของสีเดิม หรือผสมสีใหม่ให้เกิดมิติ แสงเงา และความสวยงามได้มากยิ่งขึ้น

3.การระบายสีให้สม่ำเสมอโดยระบายเป็นพื้นที่เล็กๆในการระบายสีไม้ ปัญหาที่พบมากที่สุดคือ สีไม่สม่ำเสมอ ควบคุมได้ยาก วิธีแก้ปัญหานี้คือการพยายามระบายให้เป็นเส้นสั้นๆ ทีละน้อย เราจะค้นพบว่าช่างดูน่าเบื่อ และน่าจะระบายได้ช้ากว่า แต่ในความเป็นจริง เมื่อเราระบายพื้นที่เล็กๆจะช่วยให้เราเปรียบเทียบสีกับพื้นที่ที่เราเพิ่งระบายไป ทำให้กำหนดน้ำหนักมือได้ใกล้เคียงกว่าการระบายเป็นเส้นยาวๆ และนำมาตบให้เรียบๆ เท่ากันภายหลังได้ยาก และเสียเวลามากกว่า

4. การผสมสี

- ผสมสีโดยใช้สีที่แตกต่างกัน ระบายเป็นเส้นให้เหลือเนื้อกระดาษสีขาว ไว้สำหรับสีที่สองที่จะระบายลงไป เช่นสีน้ำเงิน ระบายทับด้วยสีเหลือง จนได้สีเขียว ที่มีมิติมากกว่า การระบายสีเขียวโดยตรงเพียงอย่างเดียว

- การระบายสี โดย ใช้สีที่อ่อนกว่า หรือเข้มกว่า ระบายทับในส่วนที่แสดง แสงและเงา

เทคนิคการระบายสีไม้

สำหรับเด็กที่ต้องการฝึกฝนการวาดรูป ดินสอสีไม้ ดูจะเป็นคำตอบที่ดีที่สุด นอกจากนี้ ในการทำงานของผู้ใหญ่เองก็จะใช้สีไม้ สีไม้เป็นสีพื้นฐานที่เด็กจะใช้ฝึกวาดรูป และใช้กันอย่างแพร่หลายเนื่องจาก

• สามารถควบคุมพื้นที่ในการระบายได้ดีกว่า สีเทียน สีชอร์ก สีน้ำประเภทต่างๆ

• ไม่ต้องใช้อุปกรณ์เสริมยุ่งยากเช่นเดียวกับสีน้ำ

• พกพาสะดวก

• ระบายให้เป็นเส้นไว้ก่อนในครั้งแรก ส่วนใหญ่ เรา จะระบายสีไม้ให้เต็มเนื้อกระดาษตั้งแต่ครั้งแรก จนภาพโดยรวมดูเหมือนผลไม้ช้ำ โดยเหลือพื้นที่ของกระดาษ ช่วยให้ภาพมีมิติ มากกว่าการระบายให้ทึบทั้งหมด และยังช่วยให้เหลือพื้นที่กระดาษสีขาวในการจะระบายสีครั้งต่อๆ ไป เพื่อแก้ไขความไม่สม่ำเสมอของสีเดิม หรือผสมสีใหม่ให้เกิดมิติ แสงเงาและความสวยงามได้มากยิ่งขึ้น

• การระบายสีให้สม่ำเสมอโดยระบายเป็นพื้นที่เล็กๆ ในการระบายสีไม้ ปัญหาที่พบมากที่สุดคือ สีไม่สม่ำเสมอ ควบคุมได้ยาก วิธีแก้ปัญหานี้คือการพยายามระบายให้เป็นเส้นสั้นๆ ทีละน้อย เราจะค้นพบว่าช่างดูน่าเบื่อ และน่าจะระบายได้ช้ากว่า แต่ในความเป็นจริง เมื่อเราระบายพื้นที่เล็กๆจะช่วยให้เราเปรียบเทียบสีกับพื้นที่ที่เราเพิ่งระบายไปทำให้กำหนดน้ำหนักมือได้ใกล้เคียงกว่าการระบายเป็นเส้นยาวๆ และนำมาตบให้เรียบๆ เท่ากันภายหลังได้ยาก และเสียเวลามากกว่า

ลักษณะของสี ประเภท สีน้ำ

เป็นสีที่มีคุณสมบัติโปร่งใส ใช้น้ำเป็นตัวละลายเนื้อสี เวลาใช้ต้องผสมกับน้ำ สีน้ำมีทั้งที่บรรจุอยู่ในหลอดคล้ายยาสีฟัน และชนิดแห้งเป็นแท่งที่บรรจุอยู่ในกล่องเป็นชุด
ลักษณะของสี ประเภท

คุณสมบัติของสีน้ำ

1.ลักษณะโปร่งใส( Transparent Quality )

เนื่องจากสีน้ำมีส่วนผสมของกาว และสีที่บดอย่างละเอียด ดังนั้น เมื่อระบายน้ำบนกระดาษสีขาวจึงมีเนื้อที่ไม่หนาทึบจนเกิดไป ทำให้เกิดลักษณะโปร่งใส และการระบายสีน้ำจะต้องระบายไปทีเดียว ไม่ระบายซ้ำกัน เพราะจะทำให้สีช้ำหรอหม่นได้ และควรระบายจากสีอ่อนไปหาสีแก่ ในบางกรณ๊อาจจะระบายจากสีแก่ไปหาอ่อนก็ได้ ทั้งนี้ต้องคอยระวังอย่าให้น้ำที่ใช้ผสมสีขุ่นหรือคล้ำ เพราะจำทำให้สีหม่นหรือทึบได้

2. ลักษะเปียกชุ่ม( Soft Quality )

เนื่องจากในการระบายสี จะต้องผสมผสานกับน้ำและระบายให้ซึมเข้าหากันเมื่อต้องการให้กลมกลืนกัน ดังนั้น เมื่อระบายไปแล้วลักษณะของสีที่แห้งบนกระดาษ จะคงความเปียกชุ่มของสี ปรากฏให้เห็นอยู่เสมอ และในบางกรณีที่ใช้สีน้ำระบายมากเกินไป แล้วปล่อยให้สีแห้งไปเอง ก็จะเกิดคราบของสี (Sfumato ) ปรากฏให้เห็น ซึ่งถือเป็นลักษณะพิเศษที่ได้รับความนิยมเป็นอย่างมาก ยิ่งศิลปินสีน้ำท่านใดสามารถสร้างสรรค์ให้คราบนั้นน่าดูและมีความหมายขึ้น ถือว่าเป็นลักษณะพิเศษของสีน้ำที่มีค่าควรชื่นชมเป็นอย่างยิ่ง

3.สีน้ำมีคุณสมบัติที่แห้งเร็ว

เมื่อเทียบกับสีน้ำมัน ดังนั้นจึงทำให้เกิดความเชื่อต่อผู้สนใจทั้งหลายว่า เป็นสื่อที่ระบายยาก และเหมาะสำหรับผู้ที่สามารถตัดสินใจรวดเร็วในการถ่ายทอดเท่านั้น อย่างไรก็ดีความเชื่อดังกล่าวอาจแก้ไขได้ ด้วยการลงมือทำจริง เพราะเหตุว่า การระบายสีน้ำมีวิธีระบายหลายวิธี และเราสามารถควบคุมคุณสมบัติแห้งเร็วนี้ได้ ด้วยการผสมกลีเซอรีนลงในน้ำผสมสีก็จะช่วยให้แห้งช้าได้

4.สีน้ำมีคุณสมบัติรุกรามและยอมรับ( Advance, Receda )

ทั้งนี้เกี่ยวข้องกับเนื้อสีและสารเคมีที่ผสมซึ่งผู้สนใจจะต้องสอบทานด้วยตนเองว่าสีใดที่มีคุณสมบัติรุกรานสีอื่น หรือสีใดยอมให้สีอื่นรุกราน และสีใดที่ติดกระดาษแน่นล้างน้ำไม่ออก ( Stained Color )

เทคนิคการระบายสีน้ำ

สีน้ำ (Water Color) มีกรรมวิธีในการสร้างสรรค์ผลงานหลายวิธี แต่ในที่นี้ผู้เขียนจะขอกล่าวถึงเฉพาะเทคนิคที่นิยมใช้ในการเรียนการสอนกันในโรงเรียนเท่านั้น ดังนี้

เทคนิคผสมสีและการระบายสี

เปียกบนเปียก

การระบายสีแบบเปียกบนเปียก หมายถึง การระบายน้ำลงบนกระดาษก่อนแล้วจึงระบายสีตามที่ต้องการลงไป การระบายแบบเปียกบนเปียกนี้ จะช่วยให้ท่านระบายสีติดบนกระดาษทุกส่วน เพราะกระดาษบางชนิดระบายสีติดยาก เนื่องจากมีความมันหรือความหยาบขรุขระ การระบายแบบเปียกบนเปียก มีประโยชน์มากเมื่อจะระบายท้องฟ้า หรือผิววัตถุที่มีมัน เพราะจะให้ความรู้สึกกลมกลืนของสีเด่นชัด เทคนิคของการระบายแบบเปียกบนเปียกที่สำคัญมี 2 ประการ คือ

1.การไหลซึม

2.การไหลย้อน

เปียกบนแห้ง

การระบายแบบเปียกบนแห้ง หมายถึง การระบายสีบนกระดาษที่ไม่ต้องลงน้ำก่อน คำว่าเปียก คือ พู่กันกับสี ส่วนแห้ง คือ แผ่นกระดาษ การระบายแบบเปียกบนแห้ง เป็นวิธีระบายทั่วไป ซึ่งมีเทคนิคที่สำคัญอยู่ 3 ประการ คือ

1.ระบายเรียบสีเดียว

2.ระบายสีอ่อนแก่เรียบสีเดียว

3.ระบายเรียบหลายสี

แห้งบนแห้ง

การระบายแบบแห้งบนแห้ง หมายถึง การระบายสีที่ใช้พู่กันจุ่มสีน้อย แล้วระบายอย่างรวดเร็วบนกระดาษ การระบายสีแบบนี้ ผู้ระบายมักจะบันทึกความรู้สึกของตนลงไปในขณะระบายด้วย การระบายแบบแห้งบนแห้ง มีประโยชน์ในการที่จะเน้นส่วนใดส่วนหนึ่ง หรือบริเวณที่เห็นว่า ควรทำให้เด่นได้ บางท่านก็ให้ความเห็นว่า ผลอันเกิดจากการระบายแห้งบนแห้ง คล้ายกับการเขียนชวเลข หรือการส่งโทรเลข กล่าวคือ มีข้อความสั้นๆ ชัดเจน กะทัดรัด และรวดเร็ว การระบายแบบแห้งบนแห้ง มีเทคนิคที่สำคัญอยู่ 3 ประการ

1.การแตะ

2.การป้าย

3.เทคนิคผสม

ระบายบนระนาบรองรับ

เทคนิคการระบายสีทั้ง 3ประเภทดังกล่าวไปแล้ว เป็นการระบายบนกระดาษวาดเขียน และกระดาษต่างชนิดกัน ไม่ได้ปรุงแต่งลักษณะผิวแต่อย่างใด สำหรับการระบายบนระราบรองรับที่เตรียมไว้ เป็นการปรุงแต่งลักษณะผิวกระดาษให้แตกต่างไปจากเดิม เพื่อผลที่แปลกและน่าสนใจกว่า นอกจากนี้ยัง ช่วยสนองความต้องการของผู้สนใจสีน้ำที่ต้องการถ่ายทอดรูปแบบวัตถุให้คล้ายกับสิ่งที่มองเห็นหรือต้องการสร้างสรรค์รูปแบบให้ต่างไปจากเดิม